Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુંદરકાંડ.
અથ ત્રયસ્ત્રિંશસ્સર્ગઃ

સોऽવતીર્ય દ્રુમા ત્તસ્મા દ્વિદ્રુમપ્રતિમાનનઃ|
વિનીતવેષઃ કૃપણઃ પ્રણિપ ત્યોપસૃત્ય ચ||1||
તા મબ્રવીન્મહાતેજા હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
શિર સ્યંજલિમાધાય સીતાં મધુરયા ગિરા||2||

સ||સઃ વિનીત વેષઃ વિદ્રુમપ્રતિમાનનઃ તસ્માત્ દ્રુમાત્ અવતીર્ય કૃપણઃ પ્રણિપત્ય ઉપસૃત્ય ચ|| મહાતેજા મારુતાત્મજઃ હનુમાન્ શિરસ્યંજલિમાધાય મધુરયા ગિરા તાં સીતાં અબ્રવીત્||

Dressed in a somber manner, and shining he whose face was of the color of corals, having offered salutations approached the pitiable one. The son of wind god, Hanuman with great luster, bowing his head as mark of respect, spoke to Sita in sweet words.

કાનુ પદ્મ પલાશાક્ષિ ક્લિષ્ટકૌશેયવાસિનિ|
દ્રુમસ્ય શાખામાલંબ્ય તિષ્ઠસિ ત્વમનિંદિતે||3||
કિમર્થં તવ નેત્રાભ્યાં વારિસ્રવતિ શોકજં|
પુંડરીકપલાશાભ્યાં વિપ્રકીર્ણ મિવોદકમ્||4||

સ|| પદ્મપલાશાક્ષિ ક્લિષ્ટકૌશેયવાસિનિ અનિંદિતે દ્રુમસ્ય શાખાં આલંબ્ય તિષ્ટસિ | કા નુ?||તવ નેત્રાભ્યાં કિમર્થં વારિઃ પુંડરીકપલાશાભ્યાં વિપ્રકીર્ણ ઉદકં ઇવ સ્રવતિ ||

Oh Lady with eyes like lotus petals, blemish less one, wearing crumpled silk garments and holding a branch and standing , who are you? Tears are flowing from your eyes like the water trickling down a pair of lotus petals.

સુરાણાં અસુરાણાં વા નાગગંધર્વ રક્ષસામ્|
યક્ષાણાં કિન્નરાણાં વા કા ત્વં ભવસિ શોભને||5||
કા ત્વં ભવસિ રુદ્રાણાં મરુતાં વા વરાનને|
વસૂનાં વા વરારોહે દેવતા પ્રતિભાસિમે||6||

સ|| શોભને સુરાણાં વા અસુરાણાં વા નાગ ગંધર્વ રક્ષસામ્ યક્ષાણાં વા કિન્નરાણાં વ કા ત્વં|| રુદ્રાણાં વા મરુતાનાંવસૂનાં વા કા ત્વં| મે વરાનને વરારોહે (ત્વં) દેવતા પ્રતિભાસિ |

Oh Auspicious looking lady ! Are you a goddess or a demon, or Gandharva, or Nagas, or Rakshasa or Yakshas ? O Beautiful lady ! Are you one of Rudras or Maruts ? Oh best among women you appear to be a goddess to me.

કિન્નુ ચંદ્રમસા હીના પતિતા વિબુધાલયાત્|
રોહિણી જ્યોતિષાં શ્રેષ્ઠા શ્રેષ્ઠસર્વગુણાન્વિતા||7||
કા ત્વં ભવસિ કલ્યાણી ત્વ મનિંદિતલોચને|
કોપાદ્વા યદિ મોહાત્ ભર્તારમસિતેક્ષણા||8||
વસિષ્ટં કોપયિત્વા ત્વં નાસિ કલ્યાણ્યરુંધતી|

સ|| ચંદ્રમસા હીના વિબુધાલયાત્ પતિતા જ્યોતિષાં શ્રેષ્ઠા શ્રેષ્ઠસર્વગુણાન્વિતા રોહિણી કિં નુ?|| કલ્યાણી અનિંદિતલોચને કા ત્વં ભવસિ | કોપાત્ વા મોહાત્ વા ભર્તારં વશિષ્ઠં કોપયિત્વા કલ્યાણી અરુંધતી ન અસિ |

Are you one of the luminaries that fell down separated from the moon? Are you Rohini, embellished with the best of virtues among all the constellations? Oh Lady with blemish less eyes! Who are you ? Are you Arundhati who out of anger or out of love, made Vasistha angry?

કોનુપુત્રઃ પિતા ભ્રાતા ભર્તા વા તે સુમધ્યમા||9||
અસ્માલ્લોકાદમું લોકં ગતં ત્વં અનુશોચસિ|
રોદના દતિનિશ્શ્વાસાત્ ભૂમિસંસ્પર્શના દપિ||10||
ન ત્વાં દેવી મહં મન્યે રાજ્ઞ સ્સંજ્ઞાવધારણાત્|
વ્યંજનાનિ ચ તે યાનિ લક્ષણાનિ ચ લક્ષયે||11||
મહિષી ભૂમિપાલસ્ય રાજકન્યાऽસિ મે મતા|

સ|| સુમધ્યમે તે પુત્રઃ પિતા ભ્રાતા ભર્તા વા કો નુ| અસ્માત્ લોકાત્ અમું લોકં ગતા અનુશોચસિ ||સ|| રોદનાત્ અતિનિઃશ્વાસાત્ ભૂમિ સંસ્પર્શનાત્ અપિ રાજ્ઞઃ સંજ્ઞાવધારણાત્ ત્વાં દેવીં સંજ્ઞે|| તે યાનિ વ્યંજનાનિ લક્ષણાનિ ચ લક્ષયે ભૂમિપાલસ્ય મહિષી રાજકન્યાસિ ચ મે મતા||

Who is the son or father of brother or husband , who departed from this world making you sorrowful. From your crying and the deep breaths and the touching of the ground, you bear the signs of a royal queen. On the basis of your signs and other qualities I think that you are the queen of a king or a princess.

રાવણેન જનસ્થાનાત્ બલાદપહૃતા યદિ||12||
સીતા ત્વમસિ ભદ્રં તે તન્મમાચક્ષ્ય પૃચ્છતઃ|
યથા હિ તવ વૈ દૈન્યં રૂપં ચાપ્યતિમાનુષમ્||13||
તપસા ચાન્વિતો વેષઃ ત્વં રામમહિષી ધ્રુવમ્|

સ|| ત્વં જનસ્થાનાત્ રાવણેન બલાત્ અપહૃતા સીતા અસિ યદિ તત્ પૃચ્છતઃ મમ આચક્ષ્વ | તે ભદ્રં અસ્તુ||તવ દૈન્યં અતિમાનુષં રૂપં વ તપસા અન્વિતઃ વેષઃ યથા ત્વં ધ્રુવં રામ મહિષી||

Are you Sita that was brought by force from Janasthana by Ravana , if you are that please tell me. May god bless you. Your plight, superior human form, your robes marked with asceticism , as such you certainly look like Rama's queen.

સા તસ્ય વચનં શ્રુત્વા રામકીર્તન હર્ષિતા||14||
ઉવાચ વાક્યં વૈદેહી હનુમંતં દ્રુમાશ્રિતમ્|
પૃથિવ્યાં રાજસિંહાનાં મુખ્યસ્ય વિદિતાત્મનઃ||15||
સ્નુષા દશરથસ્યાહં શત્રુસૈન્યપ્રતાપિનઃ|
દુહિતા જનકસ્યાહં વૈદેહસ્ય મહાત્મનઃ||16||
સીતેતિ નામ નામ્નાsહં ભાર્યા રામસ્ય ધીમતઃ|

સ|| સા વૈદેહી તસ્ય વચનં શ્રુત્વા રામકીર્તન હર્ષિતા દ્રુમાશ્રિતં હનુમંતં વાક્યં ઉવાચ||અહં પૃથિવ્યાં રાજસિંહાનાં મુખ્યસ્ય વિદિતાત્મનઃ શત્રુસૈન્ય પ્રતાપિનઃ દશરથસ્ય સ્નુષા || અહં મહાત્મનઃ વૈદેહસ્ય જનકસ્ય દુહિતા | ધીમતઃ રામસ્ય ભાર્યા સીત ઇતિ નામ નામ્ના||

That Vaidehi hearing his words , delighted by the words of praise about Rama, addressed Hanuman who was seated on the tree. I am the daughter in law of Dasaratha, who is the foremost among the great kings on this earth, who knows self, who is a slayer of enemy armies. I am the daugther of the great soul Janaka , the king of Videha. I am the wife of sagacious Rama.

સમા દ્વાદશ તત્રાહં રાઘવસ્ય નિવેશને||17||
ભુંજાના માનુષાન્ ભોગાન્ સર્વકામસમૃદ્ધિની|
તત્ર ત્રયોદશે વર્ષે રાજ્યે નેક્ષ્વાકુનંદનમ્||18||
અભિષેચયિતું રાજા સોપાધ્યાયઃ પ્રચક્રમે|

સ|| અહં તત્ર રાઘવસ્ય નિવેસને માનુષાન્ ભોગાન્ ભુંજાના સર્વકામસમૃદ્ધિની દ્વાદશ સમાઃ|| તત્ર ત્રયોદસે વર્ષે સોપાધ્યાયઃ રાજા ઇક્ષ્વાકુકુલનંદનં રાજ્યેન અભિષિક્તું પ્રચક્રમે||

I have lived in Rama's house for twelve years, enjoying the pleasures of a human being. Then in the thirteenth year, along with the Royal preceptor, the king decided to anoint Rama, the delight of Ikshwaku line, as the king.

તસ્મિન્ સંભ્રિયમાણે તુ રાઘવસ્યાભિષેચને||19||
કૈકેયી નામ ભર્તારં દેવી વચનમબ્રવીત્|
ન પિબેયં ન ખાદેયં પ્રત્યહં મમ ભોજનમ્||20||
એષ મે જીવિતસ્યાંતો રામો યદ્યભિષિચ્યતે|
યત્ત દુક્તં ત્વાયા વાક્યં પ્રીત્યા નૃપતિ સત્તમ||21||
તચ્છેન્ન વિતથં કાર્યં વનં ગચ્છતુ રાઘવઃ|

સ|| તસ્મિન્ રાઘવસ્ય અભિષેચને સંભ્રિયમાણે કૈકેયિ નામ દેવી ભર્તારં વચનં અબ્રવીત્|| ન પિબેયં પ્રત્યહં ભોજનં ન ખાદેયં (યદિ) રામઃ અભિષિચ્યતે | એશઃ મે જિવિતં અંતઃ|| નૃપસત્તમ ત્વયા પ્રીત્યા યત્ તત્ વાક્યં ઉક્તામ્ તત્ વિતથં ન કાર્યં યદિ રાઘવઃ વનમ્ ગચ્છતુ||

While the arrangements for anointing Rama are going on, queen by name Kaikeyi spoke to her husband. 'I will not drink or eat or eat food. if Rama is anointed. This is the end of my life. Oh Best of Kings those words of love you spoke to me, if they are not to be false then Rama goes to forest'.

સ રાજા સત્યવાગ્દેવ્યા વરદાનમનુસ્મરન્||22||
મુમોહ વચનં શ્રુત્વા કૈકેય્યાઃ ક્રૂરમપ્રિયમ્|
તતસ્થુ સ્થવિરો રાજા સત્યે ધર્મે વ્યવસ્થિતઃ||23||
જ્યેષ્ઠં યશસ્વિનં પુત્ત્રં રુદન્ રાજ્ય મયાચત|
સ પિતુર્વચનં શ્રીમાન્ અભિષેકાત્પરં પ્રિયમ્||24||
મનસા પૂર્વ માસાદ્ય વાચા પ્રતિગૃહીતવાન્|

સ|| સત્યવાક્ સ રાજા દેવ્યાઃ વરદાનં અનુસ્મરન્ કૈકેય્યાઃ અપ્રિયં વચનં શ્રુત્વા મુમોહ|| તતઃ સત્યે ધર્મે વ્યવસ્થિતઃ સ્થવીરઃ રાજા રુદન્ જ્યેષ્ઠં પુત્રં રાજ્યં અયાચત| સઃ શ્રીમાન્ પિતુઃ વચનં અભિષેકાત્ પરં પ્રિયં મનસા પૂર્વં આસાદ્ય વાચા પ્રતિગૃહીતવાન્ ||

The king ever truthful,remembering the word given to Kaikeyi, hearing the unpleasant words of Kaikeyi fainted. Then the king who is aged , who is established in righteous conduct, while crying begged his famed eldest son to give back the kingdom. That illustrious one for whom father's word as more important than the kingdom , having accepted in his mind then accepted his words.

દદ્યાન્નપ્રતિગૃહ્ણીયાન્ નબ્રૂયાત્ કિંચિદપ્રિયમ્||25||
અ પિ જીવિતહેતોર્વા રામઃ સત્યપરાક્રમઃ|
સ વિહા યોત્તરીયાણિ મહાર્હાણિ મહાયશાઃ||26||
વિસૃજ્ય મનસા રાજ્યં જનન્યૈ માં સમાદિશત્|
સાહં તસ્યાગ્રતસ્તૂર્ણં પ્રસ્થિતા વનચારિણી||27||
ન હિ મે તેન હીનયા વાસઃ સ્વર્ગેऽપિ રોચતે|
પ્રાગેન તુ મહાભાગઃ સૌમિત્રિઃ મિત્રનંદનઃ||28||
પૂર્વજ સ્યાનુયાત્રાર્થે દ્રુમચીરૈ રલંકૃતઃ|

સ||સત્યપરાક્રમઃ રામઃ દદ્યાત્ નપ્રતિગૃહ્ણિયાન્ જીવિતહેતોર્વા કિંચિય્ અપ્રિયમ્ નબ્રૂયાત્ ||મહાયશાઃ સઃ મહાર્હાણિ ઉત્તરીયાણિ વિહાય મનસા રાજ્યં વિશ્રુજ્ય મામ્ જનન્યૈ સમાદિશત્||અહં તસ્ય અગ્રતઃ વનચારિની તૂર્ણં પ્રસ્થિતા | તેન હીનાયાઃ મે સ્વર્ગોપિ ન રોચતે ||મહાભાગઃ મિત્રનંદનં સૌમિત્રિ પૂર્વજસ્ય અનુયાત્રાર્થે દ્રુમચીરૈ રલંકૃતઃ||

Rama whose strength is his truthfulness, gives but not take even for his life, nor will he speak harsh words. That great person, casting off the luxurious upper garments, giving up the kingdom wholeheartedly, entrusted me to his mother. I myself started before him to be a forest dweller. for without him even heaven is not preferable. Sumitra's son, a noble one, a delight to his friends, dressed himself in bark clothes to follow his brother to the forest.

તે વયં ભર્તુરાદેશં બહુમાન્ય દૃઢવ્રતાઃ||29||
પ્રવિષ્ટાઃ સ્મ પુરા દૃષ્ટં વનં ગંભીરદર્શનમ્|
વસતો દંડકારણ્યે તસ્યાહ મમિતૌજસઃ||30||
રક્ષસા પહૃતા ભાર્યા રાવણેન દુરાત્મના|
દ્વૌમાસૌ તેન મે કાલો જીવિતાનુગ્રહઃ કૃતઃ||31||
ઊર્ધ્વં દ્વાભ્યાં તુ માસાભ્યાં તતસ્તક્ષ્યામિ જીવિતમ્||32||

સ|| તે વયં ભર્તુઃ આદેશં બહુમાન્ય દૃઢવ્રતાઃ પુરા અદૃષ્ટં ગંભીર દર્શનં વનં પ્રવિષ્ટાઃ સ્મ||અમિતતેજસઃ તસ્યાં ભાર્યા અહં દંડકારણ્યે વસતઃ | દુરાત્મના રક્ષસા રાવણેન અપહૃતા||તેન દ્વૌમાસૌ કાલો જીવિતાનુગ્રહઃ કૃતઃ| તતઃ દ્વાભ્યાં માસાભ્યાં ઊર્ધ્વં જિવિતં તક્ષ્યામિ||

Then we following the kings orders fully determined entered the impenetrable forest. While the most valiant Rama was living in Dandaka forest I, his wife, was carried away by the evil minded Ravana. He has given me two months to live. After those two months I will be giving up my life.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે ત્રયસ્ત્રિંશસ્સર્ગઃ||

Thus ends the Sarga thirty three of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

|| om tat sat||